Waarom gapen we?
We gapen allemaal, maar velen weten niet precies wat deze belangrijke reflex triggert.
Volgens een studie uit 2022 [1] is er nog steeds geen consensus over de exacte reden achter het gapen. Dit betekent echter niet dat er geen recente studies zijn met mogelijke theorieën.
| Mogelijke situatie | … reden voor gapen |
| Gapend na een lange presentatie | Misschien probeert je brein af te koelen na een passieve activiteit? |
| Gapend na het zien van iemand die gaapt | Is dit een teken van empathie, waarbij je de emoties van anderen spiegelt? |
| Gapend na een training | Misschien probeert je lichaam af te koelen na de inspanning? |
Hieronder ontdekken we hoe je gapen kunt stoppen en bespreken we meer in detail de drie belangrijkste theorieën achter de eeuwige vraag: “Waarom gapen we?” 👇
💭 Wat is een gaap eigenlijk?
Een gaap [2] is een fysiologisch gedrag dat wordt gekenmerkt door een diepe inademing [3], het strekken van de kaak en gezichtsspieren, en vaak eindigt met een hoorbare uitademing.
Het komt voor bij verschillende dieren, van mensen en chimpansees tot vogels en reptielen, wat wijst op een evolutionaire betekenis die verder gaat dan simpelweg verveling.
Gapen kan zijn:
- Onwillekeurig: Gapen is een reflex, wat betekent dat we het niet bewust onder controle hebben;
- Besmettelijk: Het zien van iemand die gaapt, kan de kans vergroten dat je zelf gaapt;
- Universeel: Gapen wordt waargenomen bij verschillende dieren, waaronder chimpansees, honden, katten en zelfs vissen;
- Variabel: De frequentie en duur van gapen kunnen variëren tussen mensen en dieren.
Tips om minder te gapen
Het is ons allemaal weleens overkomen: de ene gaap na de andere, waardoor concentreren moeilijk wordt en je je ongemakkelijk voelt. 😮💨
Hoewel een occasionele gaap volkomen natuurlijk is, kan overmatig gapen vermoeiend zijn. Soms is de oplossing iets eenvoudigs, zoals het verbeteren van je slaapomgeving [5].
Hier zijn enkele tips die je kunnen helpen:
Haal diep adem
Een eenvoudige tip die kan helpen, is diep ademhalen door je neus, vergelijkbaar met meditatie.
Waarom? Je lichaam kan meer zuurstof nodig hebben, en gapen is misschien een manier om je hieraan te herinneren.
Diepe, gecontroleerde ademhalingen zorgen voor frisse lucht en verminderen mogelijk de drang om te gapen.
Uit een studie uit 2007 [6] bleek dat neusademhaling het besmettelijke gapen bij deelnemers volledig stopte.
Verbeter je slaapomgeving
Veel gapen kan een teken zijn van slaapproblemen. Maar geen paniek!
Door je slaapgewoonten te optimaliseren, kun je de perfecte omgeving creëren voor een goede nachtrust en afscheid nemen van overmatig gapen.
Kom in beweging
Wanneer je vastzit in een routine of saaie activiteit, kan je brein traag worden, wat leidt tot veel gapen.
Door kleine veranderingen in je dag aan te brengen of actief te bewegen, kun je je geest stimuleren en de behoefte om te gapen verminderen.
Waarom gapen we? De belangrijkste theorieën
1️⃣ Vermoeidheid, verveling of slaap
Gapen is meer dan alleen een teken van vermoeidheid of slaaptekort.
Volgens een theorie [7] is het een mechanisme van het lichaam om ons alert te houden, vooral in momenten van verveling of passieve activiteiten zoals het volgen van een presentatie.
Om deze theorie verder te onderbouwen, tonen studies [8] aan dat gapen onmiddellijk wordt gevolgd door een verhoogd niveau van hersenactiviteit, wat leidt tot een staat van alertheid. 🧠
Gapen kan optreden:
- Na het wakker worden of voor het slapen gaan;
- Tijdens monotone of stressvolle taken;
- Wanneer we uitgeput zijn of slaaptekort hebben.
Als je vaak moet gapen in de buurt van iemand anders of de neiging hebt om te gapen maar het niet lukt, kunnen andere oorzaken zoals stress of een behoefte aan ontspanning een rol spelen.
2️⃣ Om de hersentemperatuur te reguleren
Wist je dat gapen verband kan houden met de temperatuurregulatie van de hersenen?
Studies [9] suggereren dat gapen helpt om de hersenen af te koelen en fungeert als een soort ventilatiemechanisme. ❄️
In warme of benauwde omgevingen kan gapen helpen om koelere lucht in te ademen, wat de temperatuur van het bloed [10] dat door de hersenen stroomt, reguleert. Aan de andere kant gapen we minder op koude dagen, omdat het lichaam dan minder behoefte heeft aan afkoeling.
3️⃣ Sociale reactie, empathie of gewoon besmettelijk
Heb je ooit geprobeerd een gaap te onderdrukken nadat je iemand anders zag gapen? Dit komt vaker voor dan je denkt en kan verband houden met empathie, volgens een studie van de Baylor University [11].
Mensen met een hoog empathieniveau [12] hebben meer kans om te gapen wanneer ze anderen zien gapen. 🫂
Aan de andere kant gapen mensen met een lager empathieniveau minder vaak als reactie op anderen.
Studies [13] suggereren dat “besmettelijk gapen” niet alleen empathie is, maar ook een sociale reactie, die de band tussen individuen versterkt.
Kan te veel gapen kwaad?
Hoewel af en toe gapen normaal is, kan een hoge frequentie van gapen wijzen op een serieuzer probleem.
Maar wanneer wordt gapen eigenlijk overmatig?
Volwassenen gapen gemiddeld zo’n 9 keer per dag [1].
Als je merkt dat je vaker gaapt of dit gepaard gaat met slaperigheid en vermoeidheid [2], kan dit een teken zijn van overmatig gapen.
Hieronder hebben we enkele mogelijke oorzaken op een rijtje gezet:
Overmatige slaperigheid
De meest voorkomende oorzaak van overmatig gapen is mogelijk een slaaptekort [14].
Dit kan het gevolg zijn van meerdere slecht geslapen nachten, of een symptoom zijn van slaapstoornissen zoals slaapapneu, stoornissen in het circadiaanse ritme of narcolepsie.
Bijwerkingen van medicijnen
Hoewel zeldzaam, kunnen sommige medicijnen, zoals antidepressiva [15] en antihistaminica, gapen als bijwerking veroorzaken.
Neurologische aandoeningen
Ziekten zoals meningitis, encefalitis, een hersentumor [16], of zelfs de ziekte van Parkinson kunnen de oorzaak zijn van dit symptoom. Deze zijn echter veel zeldzamer en gaan vaak gepaard met andere symptomen.
Als overmatig gapen aanhoudt of gepaard gaat met andere klachten, raadpleeg dan een arts om mogelijke oorzaken en geschikte behandelingen te bespreken.
Veelgestelde vragen
-
Waarom gapen we veel?
Mogelijke oorzaken van overmatig gapen kunnen zijn:
- Onvoldoende slaap of slaperigheid: De meest voorkomende oorzaak van overmatig gapen is een gebrek aan slaap. Dit kan komen door slecht geslapen nachten of een symptoom zijn van slaapstoornissen zoals slaapapneu, problemen met het circadiane ritme (zoals jetlag), of narcolepsie.
- Bijwerkingen van medicijnen: Hoewel minder vaak voorkomend, kunnen sommige medicijnen gapen als bijwerking hebben, zoals antidepressiva en antihistaminica.
- Neurologische aandoeningen: In zeldzame gevallen kan overmatig gapen een symptoom zijn van een ernstiger probleem in de hersenen. Aandoeningen zoals meningitis, encefalitis, een hersentumor of zelfs de ziekte van Parkinson kunnen met dit symptoom worden geassocieerd.
-
Wat betekent het als je veel gaapt in de buurt van iemand anders?
Dit kan worden gezien als een teken van empathie, aangezien besmettelijk gapen onze capaciteit weerspiegelt om ons emotioneel met anderen te verbinden.
-
Waarom heb ik de drang om te gapen, maar lukt het niet?
De drang om te gapen zonder dat het lukt, kan verschillende oorzaken hebben, zoals spanning of stress, onregelmatige ademhalingspatronen, vermoeidheid, fysieke of emotionele blokkades, en in zeldzame gevallen specifieke medische aandoeningen.
Dit fenomeen treedt vaak op wanneer het lichaam probeert de hersenen beter te voorzien van zuurstof of spanning te verminderen, maar gehinderd wordt door emotionele of fysieke factoren, of door weerstand tegen vermoeidheid.
Als deze ervaring vaak voorkomt en storend is, is het aan te raden een medisch professional te raadplegen voor een grondigere evaluatie.
-
Bronnen
- 1 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/pmc9663362/
- 2 Yawning - excessive: MedlinePlus Medical Encyclopedia
- 3 Yawning - PubMed
- 4 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/s0149763410000825
- 5 Excessive Yawning: Signs, Causes, and Treatment
- 6 https://www.albany.edu/news/pdf_files/yawning_report_gallup_may_2007.pdf
- 7 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/pmc2117415/
- 8 Field observations of yawning and activity in humans - PubMed
- 9 Yawning and thermoregulation - PubMed
- 10 A thermal window for yawning in humans: yawning as a brain cooling mechanism - PubMed
- 11 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/s0191886915003645
- 12 Contagious yawning, empathy, and their relation to prosocial behavior - PubMed
- 13 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/pmc9332820/
- 14 https://karger.com/ene/article-abstract/62/3/180/123839/yawning-in-diseases?redirectedfrom=fulltext
- 15 Drug-induced yawning--a review - PubMed
- 16 Insomnia and Excessive Daytime Sleepiness (EDS) - Brain, Spinal Cord, and Nerve Disorders - Merck Manual Consumer Version
Liever ons een e-mail sturen? Dat kan natuurlijk ook. Vul simpelweg ons contactformulier in.